Μην βιαστείτε να ανησυχήσετε…Ένα μοναχικό παιδί δεν είναι πάντα και δυστυχισμένο!

 

«Με ποιον έπαιξε σήμερα το παιδάκι μου;»

Αυτή είναι μια αθώα ερώτηση την οποία κάνουν συνήθως οι μαμάδες και οι μπαμπάδες όταν πηγαίνουν να πάρουν το γιο ή την κόρη τους από τον παιδικό σταθμό και το νηπιαγωγείο. Η Κλαίρη, όμως, μητέρα του Δημητράκη, έχει σταματήσει εδώ και καιρό να κάνει τη συγκεκριμένη ερώτηση, αφού γνωρίζει πολύ καλά τις απαντήσεις των δασκάλων του γιου της. «Ο Δημητράκης; Ναι, ναι, ήταν μαζί μας την ώρα που κάναμε ασκήσεις γυμναστικής και αργότερα όταν βγήκαμε στην αυλή, όμως στην ουσίατην περισσότερη ώρα έπαιζε μόνος του». 

Αυτή η κατάσταση προβληματίζει τη μητέρα του. Γιατί θυμάται πολύ καλά ότι όταν ήτανε και εκείνη μικρή, πέρναγε πολλές ώρες μόνη της χωρίς παρέα. Εκείνη βέβαια, ήταν «αναγκασμένη» να το κάνει, διότι δεν είχε καμία φίλη και διότι δεν μπορούσε να βρει τρόπους επικοινωνίας με τα άλλα παιδάκια. Ξέρει λοιπόν, από πρώτο χέρι, πόσο  απαίσιο είναι να νιώθεις ότι δεν ανήκεις σε καμία παρέα και ότι δεν «χωράς» πουθενά. Παρόλα αυτά, η Κλαίρη αναρωτιέται γιατί δεν καταφέρνει ο γιος της να ταιριάξει με τα άλλα παιδάκια. Δεν τον θέλουν αυτά στην παρέα τους ή μήπως ο Δημητράκης έχει σοβαρό πρόβλημα επικοινωνίας, το οποίο στο μέλλον θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο τη ζωή του; 

Η αλήθεια είναι ότι έχει προσπαθήσει πολύ: έχει καλέσει άλλα παιδάκια για παιχνίδι στο σπίτι, πάνε συνέχεια στο πάρκο με την παιδική χαρά (αν ο καιρός το επιτρέπει)… παρόλα αυτά, έχει παρατηρήσει ότι ο Δημητράκης προτιμά να παίζει την περισσότερη ώρα μόνος του. Και έτσι είναι! Αυτό κανονικά, θα έπρεπε να την καθησυχάσει, γιατί από τη στιγμή που δεν συμμετέχει στα παιχνίδια των άλλων με δική του πρωτοβουλία,  και δεν είναι το «παιδάκι που δεν το παίζει κανείς», σημαίνει ότι ίσως περνά καλά μόνο του. Μόνο από επιλογή ή από απόρριψη;  

Πώς μπορούμε όμως να διακρίνουμε αν το μοναχικό παιδάκι μας μένει μόνο επειδή το προτιμά ή επειδή δεν το παίζουν τα άλλα παιδιά;
Με έναν πολύ απλό τρόπο, παρατηρώντας τη διάθεσή του: 

• Τα παιδάκια που δεν τα παίζουν τα άλλα συνήθως δεν είναι ιδιαίτερα ευτυχισμένα. Αρνιούνται την κοινωνικοποίηση και τις ομαδικές καταστάσεις, γίνονται επιθετικά ή κλαίνε όταν πρέπει να πάνε στον παιδικό σταθμό, σε μια ομάδα παιχνιδιού ή σε κάποια πολυσύχναστη παιδική χαρά. Από την άλλη, όμως, δεν ευχαριστιούνται ούτε όταν μένουν μόνα τους και δεν ξέρουν πώς να περάσουν καλά. 
• Αντίθετα, τα παιδάκια που είναι μόνα τους επειδή έτσι προτιμούν, προφανώς αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους. Πηγαίνουν ευχαρίστως στα μέρη όπου συχνάζουν πολλά παιδάκια. Τους αρέσει η αίσθηση της ομάδας, η φασαρία των πολλών γύρω τους, αλλά προτιμούν να μένουν μόνα τους σε μια απόσταση και να μην ανακατεύονται με τον κόσμο.

 

Τι πρέπει να ξέρετε

• Το παιδί που ανήκει σ’ αυτόν τον τύπο, το «μοναχικό» παιδάκι, προκαλεί το ενδιαφέρον των υπολοίπων παιδιών. Έτσι λοιπόν οι συνομίληκοί του υποθέτουν (και τις περισσότερες φορές έχουν δίκιο) ότι έχει πολλά χαρίσματα, γι’ αυτό και δεν το αφήνουν σε… ησυχία, αλλά συνεχώς το προκαλούν να πάρει μέρος στα παιχνίδια τους. Φυσικά, τις περισσότερες φορές χρειάζεται να ακολουθήσουν τους δικούς του κανόνες, αλλιώς χάνει πολύ γρήγορα το ενδιαφέρον του για το ομαδικό παιχνίδι. Γιατί αυτός ο τύπος παιδιού δεν χρειάζεται τα άλλα παιδάκια για να απολαύσει το παιχνίδι –και αυτό ακριβώς είναι και το πλεονέκτημά του. 
• Τα μοναχικά παιδιά μπορεί να είναι ιδιαίτερα χαρισματικά. Τα χαρισματικά παιδιά ανήκουν συνήθως σε πολλές διαφορετικές μεταξύ τους ομάδες, γιατί έχουν πολλά ετερόκλητα ενδιαφέροντα. Τα αυξημένα επίπεδα ικανοτήτων, άλλοτε τα ωθούν στη συναναστροφή μεγαλύτερων παιδιών και άλλοτε πάλι σε κοινωνική απομόνωση, όταν δεν βρίσκουν παιδιά με τα ίδια ενδιαφέροντα, για να κάνουν παρέα. 
• Το μοναχικό παιδί μπορεί να αφιερωθεί στο δημιουργικό παιχνίδι χωρίς καμιά εξωτερική παρακίνηση και βοήθεια. Παιχνίδια ρόλων, διαλόγους, φανταστικά σενάρια, όλα αυτά τα φτιάχνει μόνο του χωρίς κόπο. Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο το γεγονός ότι οι επιστήμονες ανακαλύπτουν τα πιο έξυπνα και προικισμένα παιδιά ανάμεσα στα μοναχικά. Μάλιστα πολλοί ισχυρίζονται ότι ειδικά τα ευφυή παιδιά έχουν την τάση να γίνονται μοναχικά, γιατί δεν έχουν τι να πουν και τι να κάνουν με τους συνομίληκους τους. 
• Ωστόσο ένα παιδί δεν γίνεται μοναχικό μόνο λόγω των χαρισμάτων του, αλλά και εξαιτίας των αδυναμιών του. Πολλά μοναχικά παιδιά δυσκολεύονται κάπως στην επικοινωνία με τα άλλα παιδάκια. Φυσικά μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις το πρόβλημα είναι τόσο έντονο, ώστε το παιδάκι να κινδυνεύει να γίνει από «μοναχικό» ανεπιθύμητο. Αυτό αφορά συνήθως τα παιδιά που απομονώνονται, επειδή πιστεύουν ότι έχουν κάποιο «κουσούρι» (π.χ. προβλήματα λόγου, υπερβολικό βάρος κ.λπ.) και φοβούνται ότι η «αδυναμία» τους θα δώσει αφορμή για ειρωνικά σχόλια. Σε τέτοιες περιπτώσεις τα παιδιά  έχουν ανάγκη από τη βοήθεια και την κάλυψη των γονιών και των παιδαγωγών τους.

 

Η μοναχικότητα είναι θέμα γονιδίων

Ούτε η μεγάλη εξυπνάδα ούτε το ταλέντο για δημιουργικό παιχνίδι ούτε οι μικρές αδυναμίες στις κοινωνικές επαφές μπορούν να κάνουν ένα παιδάκι μοναχικό, αν δεν υπάρχει και μια ανάλογη κληρονομική προδιάθεση. Βλέπουμε λοιπόν ότι και η μοναχικότητα αποτελεί ένα αναπάντητο ερώτημα της γενετικής. Αν κάποιος παρατηρήσει τα πρόσωπα στο οικογενειακό περιβάλλον ενός μοναχικού παιδιού θα ανακαλύψει στις περισσότερες περιπτώσεις κάποιον μοναχικό συγγενή. Εξάλλου, η εντύπωση που έχουν οι περισσότεροι ότι τα μοναχικά παιδιά είναι συνήθως αρσενικού φύλου, είναι λανθασμένη. Υπάρχουν εξίσου πολλά μοναχικά κοριτσάκια, απλώς δεν διακρίνονται εύκολα. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, αυτό συμβαίνει διότι τα περισσότερα κορίτσια προτιμούν τα ήσυχα παιχνίδια και από πολύ μικρά έχουν την τάση να ασχολούνται το πολύ με ένα παιδάκι: την καλύτερη τους φίλη. Γι’ αυτό, λοιπόν, και συνήθως οι γονείς σπάνια θα αναρωτηθούν γιατί η κόρη τους δεν σχετίζεται με μια μεγάλη παρέα παιδιών. Πάντως, ανεξάρτητα αν είναι αγοράκι ή κοριτσάκι, δεν χρειάζεται να ανησυχείτε για το μοναχικό παιδάκι σας. Ναι μεν θα βαδίζει κατά πάσα πιθανότητα πάντα στο δικό του απόμερο μονοπάτι και δεν θα γίνει ποτέ η ψυχή της παρέας, αλλά από την άλλη δεν είναι αυτό το πιο βασικό πράγμα στη ζωή μας.

 

Χρειάζεται όμως προσοχή!

Ορισμένα παιδιά παρουσιάζουν μια υπερβολική τάση απόσυρσης, μια τάση αποχής από κάθε ενεργό κοινωνική συμμετοχή. Αποφεύγουν κάθε ομαδική δραστηριότητα σε τέτοιο βαθμό που οι γονείς ανησυχούν. Η υπερβολική τάση του παιδιού για κοινωνική απομόνωση μπορεί να είναι ένδειξη κάποιας γενικότερης και περίπλοκης ψυχολογικής διαταραχής στο παιδί. 

- Το μοναχικό παιδί είναι πιθανό να περάσει απαρατήρητο μέσα στην τάξη, είναι πάντα αθόρυβο και έτσι «χάνεται» απαρατήρητο (εκτός αν ο δάσκαλος είναι πολύ ευαισθητοποιημένος σε αυτά τα θέματα). Δυστυχώς είναι εξαιρετικά δύσκολο να διακρίνει κανείς τα πρώτα στάδια της πιο σοβαρής μορφής παιδικής απομόνωσης – του παιδικού αυτισμού. Και οι ίδιοι οι γονείς είναι πιθανόν να περιγράφουν το παιδί τους σαν ένα «θαυμάσιο μωρό», γιατί όταν είναι απομονωμένο στην κούνια του, χωρίς να επιζητεί διαρκώς με τις φωνές να προκαλέσει την προσοχή τους. 

- Μερικά παιδιά απομονώνονται γιατί τους είναι πιο εύκολο να καταφεύγουν στον κόσμο της φαντασίας, παρά να αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα, όταν αυτή τους είναι δυσάρεστη. Η απομόνωση υπό μια έννοια είναι ένας μηχανισμός άμυνας. Το «εγώ» προστατεύει την ενότητά του από την ανεπιθύμητη και απογοητευτική πραγματικότητα – όπως είναι πχ η δυστυχισμένη οικογενειακή ζωή, οι αλλεπάλληλες αποτυχίες στο σχολείο κλπ- πλάθοντας φανταστικούς και υποκατάστατους κόσμους, οι οποίοι προσφέρουν ένα ευχάριστο καταφύγιο. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται μοναχική φαντασίωση και σχεδόν όλα τα παιδιά παραδίδονται σε αυτήν, για κάμποσο χρόνο και σε κάποιο βαθμό. Ασφαλώς το φαινόμενο της απομόνωσης έχει διαβαθμίσεις.

 

Πως να το βοηθήσω;  

• Συζητήστε με το παιδί και ακούστε προσεχτικά τι έχει να σας πει. 
• Θέστε το προβληματισμό σας στον εκπαιδευτικό του παιδιού σας προκειμένου βρείτε τρόπους να ενταχθεί το παιδί στην ομάδα. 
• Σιγουρευτείτε ότι το παιδί σας αισθάνεται την αγάπη και την υποστήριξη που του παρέχεται.
• Βρείτε μια δραστηριότητα που να μην υπάρχει η δυνατότητα το παιδί να αισθανθεί απομονωμένο.
• Μην διστάσετε ν’ απευθυνθείτε σε κάποιο ψυχολόγο. Ο ψυχολόγος μπορεί να μάθει στο παιδί σας τις κοινωνικές δεξιότητες που δεν έχουν αποκτηθεί και να του τονώσει την αυτοεκτίμηση, η οποία λόγω της απομόνωσης συνήθως είναι πολύ χαμηλή. Είναι σημαντικό να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα όταν παρουσιάζονται. 

Όσο πιο νωρίς παρέμβουμε τόσο καλύτερα αποτελέσματα μπορούμε να έχουμε.